Rodzaje choroby

1) Depresje endogenne

Są to stany depresyjne występujące w przebiegu chorób takich, jak choroby afektywne(jednobiegunowa i dwubiegunowa, nazywana dawniej psychozą maniakalno-depresyjną lub cyklofrenią) i zaburzenia schizoafektywne (psychoza schizoafektywna).

Przyczyny tej grupy chorób nie są dostatecznie poznane (wiązane są hipotetycznie z „podłożem endogennym”).

Depresja endogenna, typowa

Objawy podstawowe:

• obniżenie nastroju – odczuwane przez chorych jako stan smutku, przygnębienia, niemożności przeżywania radości, szczęścia, satysfakcji; niekiedy jest to stan zobojętnienia, z niezdolnością przeżywania zarówno radości, jak i smutku
• obniżenie napędu psychoruchowego, zahamowanie – przejawia się spowolnieniem tempa myślenia, osłabieniem pamięci, poczuciem niesprawności intelektu, spowolnieniem ruchów, niekiedy całkowitym zahamowaniem ruchowym (osłupieniem). U części chorych pojawia się niepokój ruchowy lub podniecenie ruchowe. Stan taki łączy się z dużym nasileniem lęku. U niektórych zahamowanie ruchowe i niepokój ruchowy mogą występować naprzemiennie
• zaburzenia rytmu okołodobowego i objawy somatyczne – zaburzeniu ulegają przede wszystkim sen i czuwanie. Następuje wyraźne skrócenie snu nocnego i jego spłycenie (wielokrotne budzenie się w nocy i wczesne budzenie się rano) lub zwiększona potrzeba snu w dzień przy braku wyraźniejszych zaburzeń snu nocnego
• charakterystyczne wahania samopoczucia chorych w ciągu dnia – najgorzej czują się we wczesnych godzinach porannych, natomiast po południu, a zwłaszcza wieczorem, samopoczucie wyraźnie się poprawia
• przejawem zmian hormonalnych są m.in. zaburzenia cyklu miesięcznego u kobiet (do zaniku krwawień włącznie)
• bóle głowy umiejscowione w okolicy karku, potylicy lub bóle opasujące głowę (kask)
• zaparcia
• wysychanie błon śluzowych jamy ustnej
• utrata apetytu
• chudnięcie
• lęk – wykazuje on falujące nasilenie, może osiągać znaczne nasilenie i ujawniać się w sferze ruchowej (podniecenie). Lokalizowany jest często przez chorych w okolicy przedsercowej lub w nadbrzuszu (lęk przedsercowy).

Objawy wtórne depresji:

• depresyjne zaburzenia myślenia
• depresyjna, negatywna ocena siebie, swojego postępowania, zdrowia, pesymistyczna ocena teraźniejszości i przyszłości, perspektyw życiowych („światopogląd depresyjny”). Jeśli treść ocen depresyjnych odbiega w sposób rażący od realiów, mówimy o urojeniach (np. katastroficznych, nihilistycznych, hipochondrycznych, urojeniach grzeszności, winy, kary)
• zniechęcenie do życia, myśli i tendencje samobójcze
• zaburzenia aktywności złożonej
• zmniejszenie liczby i zakresu zainteresowań
• obniżenie zdolności do pracy
• osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się
• część chorych nie jest w stanie podołać obowiązkom domowym, a nawet zapewnić własnych podstawowych potrzeb życiowych. W skrajnych sytuacjach stan taki może stanowić zagrożenie dla życia.

Depresje atypowe (poronne, maskowane, subdepresje)

W stanach tych poszczególne objawy i cechy depresji wykazują małe nasilenie, niektóre nie występują. Miejsce depresji zajmują inne objawy lub jedna grupa objawów określana jako „ekwiwalent depresji” lub „depresja maskowana”. Objawy są często jedynymi dolegliwościami jakie zgłasza chory. Depresja bywa najczęściej maskowana przez:

• bezsenność – nadmierna senność
• bóle (przede wszystkim głowy, neuralgia nerwu trójdzielnego)
• zaburzenia lękowe (lęk przewlekły, napadowy)
• natręctwa
• jadłowstręt
• okresowe nadużywanie alkoholu, leków
• zespół dławicy piersiowej
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, stany spastyczne dróg żółciowych
• zespół „niespokojnych nóg”
• świąd skóry.

2) Depresje psychogenne

Są to stany depresyjne, powstające w odpowiedzi na różnorodne niekorzystne sytuacje psychologiczne natury wewnętrznej (konflikty psychiczne), jak też zewnętrznej (pochodzenia środowiskowego). Możemy je podzielić na:

• depresje reaktywne (wśród nich depresje w reakcji żałoby)
• depresje w przebiegu zaburzeń nerwicowych
• depresje w przebiegu reakcji adaptacyjnych

Depresja reaktywna

Jest najbardziej reprezentatywną postacią depresji psychogennych. Powstaje w wyniku urazu psychicznego bezpośrednio poprzedzającego pojawienie się objawów depresji. Wspomniany uraz psychiczny to najczęściej „utrata” lub „strata” istotnych dla danej osoby wartości duchowych lub materialnych. Strata może dotyczyć zarówno wartości posiadanych, jak też potencjalnych, możliwych do osiągnięcia, np.:

• pozbawienie wolności lub jej zagrożenie
• utrata najbliższych, zwłaszcza ich śmierć. Dotyczy to przede wszystkim współmałżonka, rodziców, dzieci, rodzeństwa. Również odejście osoby bliskiej (rozwód, emigracja) może spowodować reakcje depresyjną
• straty materialne, zwłaszcza pojawiające się nagle (klęska żywiołowa, kradzież, bankructwo)
• zawód emocjonalny związany z utratą pozycji zawodowej, społecznej (degradacja, przejście na rentę, emeryturę), a także zawód miłosny (choć nie tak często jak się powszechnie wydaje)

Depresja w reakcji żałoby

Depresje w reakcji żałoby są szczególną formą depresji reaktywnych. Śmierć osoby bliskiej to szczególna utrata, której nie można nigdy odzyskać. W przebiegu tej reakcji można wyróżnić kilka faz:

• stan odrętwienia, zobojętnienia uczuciowego, niedopuszczania do świadomości, że najbliższa osoba odeszła na zawsze
• występowanie u części osób żalu, rozpaczy, płaczu, u części jednocześnie złości i gniewu
• typowa reakcja depresyjna z przeżywaniem smutku, lęku, skupieniem wszelkich przeżyć wokół osoby zmarłej, z zaburzeniami snu

Często stwierdza się zaburzenia aktywności złożonej. Jeśli taka reakcja trwa długo (miesiące, lata) wymaga bezwzględnie interwencji lekarskiej. W tym okresie często stwierdza się wyraźne pogorszenie stanu somatycznego.

Depresja w przebiegu reakcji adaptacyjnej

Pojawia się na skutek istnienia przewlekłego urazu psychicznego, którym najczęściej bywa:

• przewlekły stres związany z praca zawodową (konflikty, nadmierne obciążenie pracą, duża odpowiedzialność)
• przewlekłe konflikty w życiu rodzinnym
• utrzymująca się trudna sytuacja materialna
• izolacja, wyobcowanie w grupie społecznej

Depresja nerwicowa

Mianem tym określa się przede wszystkim przewlekające się i niezbyt nasilone stany depresyjne występujące w przebiegu zaburzeń nerwicowych. Pojawiają się one po dłuższym czasie utrzymywania się objawów nerwicowych, przede wszystkim takich jak lęk, fobie, natręctwa. Współczesne klasyfikacje zaburzeń psychicznych określają taki stan dystymią.

Objawy depresji psychogennych

W odróżnieniu od depresji endogennych nastrój rzadko ulega znacznemu obniżeniu. Często występuje rozpacz, płacz. Nierzadko towarzyszy temu zniecierpliwienie, rozdrażnienie, konflikty z otoczeniem. Chorzy roztkliwiają się nad sobą, swoim losem, wyrażają żal lub pretensje do innych, obwiniają za nieszczęścia, które ich spotkały. Nie stwierdza się depresyjnego zahamowania psychicznego. Nie obserwuje się charakterystycznych dla depresji endogennej dobowych wahań samopoczucia. Samopoczucie (nastrój) może być zmienne, zależne od bieżących wydarzeń.

3) Depresje objawowe

Depresje w chorobach somatycznych

Są częste u osób przebywających na szpitalnych oddziałach somatycznych (ok.20%), a jeszcze częstsze (30-40%) u pacjentów poradni ogólnych (oprócz psychiatrycznych). Część z nich to „maski” somatyczne depresji niewłaściwie rozpoznane i traktowane przez lekarzy jako schorzenia różnych narządów (określane jako „nerwice narządowe”, „nerwice wegetatywne”). Inną grupą pacjentów są chorzy, u których depresja jest wtórna do schorzeń somatycznych i neurologicznych (depresje objawowe).

Depresja może wystąpić w przebiegu takich chorób i zaburzeń, jak:

• choroby wątroby
• choroby nerek
• łuszczyca
• reumatoidalne zapalenie stawów
• toczeń rumieniowaty układowy
• grypa
• gruźlica
• mononukleoza
• niedobory witamin z grupy B
• choroby nowotworowe
• cukrzyca
• nadczynność i niedoczynność tarczycy
• nadczynność i niedoczynność przytarczyc
• okres przekwitania
• okres okołoporodowy
• zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Należy pamiętać, że przewlekłość i uciążliwość każdej choroby, a szczególnie nieuleczalnej czy powodującej niepełnosprawność, może prowadzić do pojawienia się objawów depresji (depresje psychogenne).

Depresje związane ze stosowaniem leków i innych substancji chemicznych

Depresja może pojawić się jako powikłanie w przypadku przyjmowania:

• niektórych leków hipotensyjnych (obniżających ciśnienie krwi)
• niektórych neuroleptyków (leków przeciwpsychotycznych)
• leków sterydowych
• środków hormonalnych, w tym antykoncepcyjnych
• leków przeciwgruźliczych
• leków przeciwnowotworowych
• leków o działaniu amfetaminopodobnym.
  a także:
• w nadużywaniu i uzależnieniu od alkoholu
• w uzależnieniu od leków
• w przewlekłym zatruciu ołowiem, talem.

Depresja w chorobach organicznych mózgu

Choroby ośrodkowego układu nerwowego mogące być przyczyną depresji:

• miażdżyca naczyń mózgowych
• stany poudarowe
• niewydolność krążenia mózgowego
• stany pourazowe (zwłaszcza uszkodzenie płatów skroniowych lub czołowych)
• padaczka
• choroba Alzheimera
• pląsawica Huntingtona
• choroba Parkinsona
• stwardnienie rozsiane
• zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe (choroba Wilsona)
• guzy mózgu (zwłaszcza płata czołowego)
• wodogłowie.